eo Lingvoilo-2.1 ĵus aperis. Novaj Esperantaj reguloj aŭ ĝisdatigitaj estis aldonitaj. Listo de ŝanĝoj haveblas tie. Malkovru kaj elŝutu la plurlingvan liberan kontrolilon ĉe la Esperanta paĝo de Lingvoilo. Mi ĉiam ĝojas ricevi atentigojn por daŭre plibonigi Lingvoilon.

Mi opinias, ke ili ne faris ion ajn malbonan. Male, ili logike uzis la regulojn, se tio ja pligrandigis ŝancojn por gajni medalojn. La sinteno de la ludistinoj ne estas hontinda. La ludistinoj eĉ ne provis kaŝi la taktikon. Ili ludis evidente malbone, videble de ĉiuj. Se ili ludis nur iom pli bone por igi la taktikon iom malpli evidenta, sed sufiĉe malbone por perdi la maĉon, ili verŝajne ne estis eliminitaj.

Tio, kio estas hontinda ĉi tie ne estas la sinteno de la ludistinoj, sed la reguloj, kiuj donas avantaĝon al perdinto de maĉo. Estas ankaŭ hontinde kondamni ludistinojn, kiuj senkaŝe uzis la plej logikan strategion por gajni medalojn. La solvo estis dume facila: pli facilajn maĉojn oni ne devis absurde doni al tiuj, kiuj perdis, sed al tiuj, kiuj venkis antaŭajn maĉojn. Kun logikaj reguloj, neniu volonte perdus maĉon.

Kompreneble, perdi maĉon pro aliaj kialoj, kiel ekzemple mona korupto, estus tute neakceptebla. Sed ĉi-kaze, ne temis pri tio. Oni kondamnis la ludistinojn nejuste pro tio, ke ili inteligente kaj honeste uzis la aktualajn regulojn.

eo LanguageTool-1.8 (Lingvoilo-1.8) alvenis. La nova versio alportas novaĵojn por la Esperanta versio de la plurlingva gramatika kontrolilo. Krom kelketaj plibonigoj al la Esperantaj gramatikaj reguloj, ĉefe por atentigi pri malpli falsaj eraroj, LanguageTool nun donas ligilojn al PMEG aŭ la lernu.net por pliaj informoj pri multaj eraroj. Ekzemple, se oni tajpas «Bonvolu fermu la fenestron», la kontrolilo ne nur atentigas pri la eraro (la verbo «fermu» devus havi i-finaĵon) sed ankaŭ donas tiun ligilon por pliaj klarigoj. Espereble tio helpos lernantojn. Same kiel por aliaj lingvoj, Lingvoilo ankaŭ nun atentigas ne nur pri gramatikaj eraroj, sed ankaŭ pri literumaj eraroj. Legu pli pri la ŝanĝlisto en la dosiero CHANGES.txt. Ĉu vi trovis cimon, ĉu vi havas ideojn por trovi pliajn gramatikajn erarojn? Bonvolu diri al mi por daŭre plibonigi la Esperantan version de LanguageTool.

eo Ĉe la retejo radiobreizh (radio-bretonio) oni povas aŭskulti mallongan intervjuon pri la gramatika korektilo LanguageTool (Lingvoilo) por la bretona lingvo per OpenOffice/LibreOffice. Agrablas aŭskulti. Tamen, mi ne aŭdis la nomon LanguageTool.

eo La nova versio 1.7 de la plurlingva gramatika kontrolilo LanguageTool (Lingvoilo) nun haveblas. Mi precipe laboris por aldoni regulojn por la bretona versio. Elŝutu Lingvoilon por LibreOffice, aŭ uzu ĝin sen instali ion ajn en tiu paĝo.

Ur bern reolennoù yezhadurel nevez a zo bet ouzhpennet dija abaoe ar stumm ofisiel LanguageTool-1.5. Gwelloc’h eo neuze pellgargañ LanguageTool nevesañ hizivaet bemdez, eget pellgargañ LanguageTool-1.5.

Gouzout a ran n’eo mat-mat ma brezhoneg siwazh. Kontant e vin neuze ma c’hall brezhonegerien all e c’hall reiñ un dorn din evit reizhañ pe gwelaat an testennoù brezhonek e LanguageTool hag all. Tu a zo da dreiñ e brezhoneg nebeud a kemmadennoù el lec‘hienn-mañ.

Evit gouzout penaos staliañ LanguageTool, sellit ouzh ar bajenn LanguageTool.

eo Ĵus haveblis LanguageTool-1.5, la libera plurlingva gramatika korektilo por LibreOffice/OpenOffice. Funkcias per Linukso, Vindozo aŭ Mak. Kio novas? Pluraj novaĵoj interalie en la esperanta kaj franca versioj. Sed tio, kio plej ekscitas min: Lingvoilo nun povas korekti tekstojn en la bretona lingvo. Jes, mi okupiĝas pri Lingvoilo en la franca, en Esperanto kaj nun ankaŭ en la bretona. Mi esperas, ke mi kapablos plibonigi ĝin baldaŭ. Mi jam havas multajn ideojn por plibonigi ĝin. Tiu laboro tute ne eblis sen trovi la bonegan bretonan vortaron de la projekto Apertium. Mi do dankas Francis Tyers kaj Fulup Jakez pro ilia vortaro de Apertium, kaj ankaŭ por lasi min uzi la bretonan vortaron en LanguageTool. Ankaŭ dankon al la asocio An Drouizig pro tute bretonigi LibreOffice kaj pro lia bretona vortaro Hunspell.

Mi jam aldonis multajn novajn gramatikajn regulojn ekde la oficiala versio LanguageTool-1.5. Indas do elŝuti la plej novan version ĝisdatigitan ĉiutage anstataŭ elŝuti LanguageTool-1.5.

Mi scias, ke mia nivelo en la bretona ne estas ankoraŭ tiom bona bedaŭrinde. Mi do ĝojus, se aliaj bretonistoj povus helpi por korekti erarojn en la tekstoj de Lingvoilo, ktp. Eblas bretonigi kelkajn mesaĝojn en tiu retejo.

Por scii kiel instali Lingvoilon, vidu la hejmpaĝon de Lingvoilo.

fr LanguageTool-1.5, le correcteur grammatical multilingue libre pour LibreOffice/OpenOffice vient de sortir. LanguageTool fonctionne avec Linux, Windows ou MacOs. Quoi de neuf ? Plusieurs nouveautés pour la version française et espéranto entre autres. Mais ce qui m’excite le plus, c’est que LanguageTool commence à corriger les textes en breton. Je m’occupe maintenant des versions de LanguageTool en français, espéranto et en breton. J’espère bien améliorer LanguageTool en breton bientôt. J‘ai un tas d’idées pour l’améliorer. Ce travail n’aurait pas été possible sans trouver le dictionnaire breton d’Apertium avec étiquettes morphologiques. Je remercie donc Fancis Tyers et Fulup Jakez pour leur travail sur le dictionnaire et pour m’autoriser à l’utiliser dans LanguageTool. Merci aussi à l’association An Drouizig pour avoir entièrement traduit LibreOffice en Breton et pour leur dictionnaire breton Hunspell.

Pas mal de règles grammaticales ont déjà été ajoutées depuis la version officielle LanguageTool-1.5. Je conseille donc de télécharger la version snapshot mise à jour quotidiennement, plutôt que LanguageTool-1.5.

Je sais que mon niveau de breton n’est pas encore très bon. Je serai donc content si des bretonnants peuvent donner un coup de main pour, entre autres, corriger ou améliorer les textes en breton dans LanguageTool. Il est possible de traduire quelques messages en breton sur ce site.

Pour en savoir plus, regardez la page de LanguageTool.

Lingvoilo estas verkita en la programlingvo Ĝavao (Java). Gramatikaj reguloj estas priskribitaj en XML-dosieroj.

Kontrolado de enira teksto procedas en pluraj sinsekvaj fazoj.

1. Tranĉado de teksto en frazoj.

Unue, la enira teksto estas tranĉita en frazoj. Eblus simple tranĉi tekston en frazoj kiam ajn la programo trovas punktosignon, krisignon, demandosignon (ktp.). Tiuj signoj ja dislimas frazojn. Sed tiu simpla metodo ofte mistranĉus frazojn, kiam ekzemple frazo enhavus mallongigon kiel «t.e.» (tio estas). Kvankam tiu mallongigo enhavas punktojn, ĝi ne devus tranĉi tekston en multaj frazoj! La fraztranĉilo de Lingvoilo estas do pli inteligenta ol tio. Por bone tranĉi frazojn, Lingvoilo uzas SRX. SRX estas normo por precize tranĉi tekston. Oni povas agordi la fraztranĉilon per reguloj en XML-dosiero (languagetool/src/resource/segment.srx) kun ŝablonoj, kiu priskribas, kie tranĉi aŭ ne tranĉi frazojn. Ekzemple, por netranĉi frazojn ĉe oftaj mallongigoj, kiuj uzas punkton, la dosiero de SRX enhavas tian regulon:

<!-- Esperanto abbreviations (see http://eo.lernu.net/lernado/gramatiko/demandoj/mallongigoj.php) -->
<rule break="no">
<beforebreak>\b(div|[Ee]kz|h|[Ii]nkl|p|[Rr]ed|[Rr]im|ktp)\.\s</beforebreak>
<afterbreak>\p{Ll}</afterbreak>
</rule>

<rule break="yes">
<beforebreak>[\.!?…]['|"|«|\)|\]|\}]?\s+</beforebreak>
<afterbreak></afterbreak>
</rule>

2. Tranĉado de frazoj en vortoj

Post tranĉado de enira tekston en frazoj, Lingvoilo devas tranĉi frazojn en vortoj. Tio estas sufiĉe simpla afero: spacetoj kaj iuj interpunkciosignoj dislimas vortojn en la frazoj. Estas speciala traktado por la apostrofo, kiu povas fariĝi parto de vorto (l’, dank' al, …) en Esperanto.

La Ĝavao-kodofonto por tranĉi frazojn en vortoj de la Esperanta versio de Lingvoilo estas languagetool/src/java/org/languagetool/tokenizers/eo/EsperantoWordTokenizer.java

3. Aldono de gramatikaj etikedoj al vortoj

La programo poste aldonas etikedojn al ĉiuj vortoj de la frazoj. Tiuj etikedoj priskribas gramatikajn ecojn de la vortoj. Mi elektis kelkajn etikedojn taŭgajn por gramatika kontrolilo kaj listigis ilin en la dokumento languagetool/src/resources/eo/etikedoj.txt (helpa dosiero). Etikedoj indikas ekzemple, ĉu vorto estas o-vorto (substantivo), a-vorto (adjektivo) verbo, rolmontrilo (prepozicio), tabelvorto, nombro, ĉu vorto estas ununombra aŭ multenombra (pluralo), ĉu vorto havas akuzativon aŭ ne, ktp.

Ekzemple, la frazo «La domo malbelegas.» enhavas 3 vortojn. Eblas vidi la gramatikajn etikedojn, kiujn Lingvolilo donas al ĉiu vorto pere de la komanda opcio -v:

$ echo "La domoj malbelegas." | java -jar languagetool/dist/LanguageTool.jar -c utf-8 -l eo -v
Expected text language: Esperanto
Working on STDIN...
259 rules activated for language Esperanto
<S> La[la/D]  domoj[domo/O nak pl]  malbelegas[malbelegi/V nt as].[</S>]<P/>

• la vorto «La» havas etikedon «D», ĉar la vorto estas difinilo.
• La vorto «domoj» havas etikedon «O nak pl», ĉar ĝi estas O-vorto (substantivo), neakuzativa, kaj plurala.
• La vorto «malbelegas» havas la etikedon «V nt as», ĉar ĝi estas verbo, netransitiva, kaj ĝi estas as-verbo (estanta tempo).

Rimarku ankaŭ, ke Lingvoilo ne nur donas gramatikajn etikedojn, sed ankaŭ normalan radikon de ĉiuj vortoj. T.e., la normala radiko de «domoj» estas «domo», la normala radiko de «malbelegas» estas «melbelegi». Ni vidu poste, kial utilas tion scii.

Por multaj lingvoj, kiel la angla, la franca (ktp.), oni bezonas vortaron por trovi etikedon de vortoj. Sed en Esperanto pli facilas, ĉar eblas doni etikedon al preskaŭ ĉiuj vortoj nur dank’ al la regula finaĵo de vortoj. Nu, malgranda vortaro estas tamen bezonata por la kelketaj vortoj kiuj havas neregulan finaĵon (ĉefe pronomoj, tabelvortoj, nombroj, ktp.). La dosiero languagetool/src/resource/eo/manual-tagger.txt listigas la vortojn kun neregulaj finaĵoj kaj donas iliajn etikedojn.

La programo ankaŭ bezonas vortareton por scii, ĉu verbo estas transitiva aŭ netransitiva. Eblas aŭtomate trovi transitivecon de verboj sen helpa vortaro nur por la -iĝ kaj -ig vortoj. Sed eĉ por tiuj -iĝ/-ig verboj, oni devas tamen atenti pri strangaĵo: la verbo memmortigi estas netransitiva, kvankam ĝi havas la finaĵon -ig. Mi kreis liston de transitivaj kaj netransitivaj verboj. Tiuj verboj estas listigitaj en la dosieroj languagetool/src/rules/eo/verb-tr.txt (transitivaj verboj) kaj languagetool/src/rules/eo/verb-ntr.txt (netransitivaj verboj). Kelkaj verboj povas esti ambaŭ transitivaj kaj netransitivaj, kaj tiuj verboj tiam aperas en ambaŭ dosieroj. Farinte tiun liston, mi konsciis, ke transitiveco estas iom nebula afero en Esperanto, kaj diversaj vortaroj donas malsamajn transitivecojn por kelkaj verboj. Por iuj verboj, vortaroj eĉ ne indikas transitivecon.

Ĉar en Esperanto eblas aldoni plurajn prefiksojn kaj sufiksojn al vortoj, ne vere eblas listigi ĉiujn validajn verbojn. La programo scias, ke iuj afiksoj neniam ŝanĝas transitivecon (mal-, mis-, ek-, re-, fi-, ne-, -ad, -aĉ, -eg, -et). Do se la vortaro indikas, ke la verbo «beli» estas netransitiva, la programo bone trovos, ke la verbo «malbelegas» (mal-bel-eg-as) estas ankaŭ netransitiva, êc se tiu verbo ne estas listigita en vortaro. Por nekonata verbo kiel «malbelegas», la programo trovas ĝian radikon «beli». Ĉar «beli» estas listigita kiel netransitiva verbo, Lingvoilo ĝuste donas netransitivan etikedon al la vorto «malbelegas». La programo devas serĉi en la vortaro antaŭ ol forigi prefikson/sufikson, ĉar kelkaj verboj havas falsajn afiksojn (ekz.: «respond/i» kaj ne «re-spond/i»).

Estas ankaŭ alia listo de vortoj por ne fuŝe doni etikedon de participoj (-at, -ant, vortoj). Tiu vortlisto estas bezonata por ne doni etikedon de participo al vortoj kiel elefant-o (kaj ne elef-ant-to!). Tiu listo de vortoj, kiu aspektas kiel participoj, sed ne estas participoj estas en la dosiero languagetool/src/rules/eo/root-ant-at.txt

La dosiero languagetool/src/java/org/languagetool/tagging/eo/EsperantoTagger.java enhavas la Ĝavao-fontkodon por aldoni etikedojn al vortoj.

4. Kongruo kun gramatikaj reguloj

Por atentigi pri gramatikaj eraroj, Lingvoilo listigas ŝablonojn de oftaj eraroj. Tiu ŝablonoj estas difinitaj en la XML-dosiero languagetool/src/rules/eo/grammar.xml. Tiu XML-dosiero estas vere la kerno de la programo. Kiam ajn frazo kongruas kun erarŝablono, la programo atentigas pri eraro en la frazo. Estas multaj erarŝablonoj en Lingvoilo, kaj la nombro de erarŝablonoj kreskadas por trovi pliajn erarojn en Esperanta teksto.

Mi ne priskribos ĉi tie ĉiujn eblaĵojn por skribado de gramatikaj XML-dosieroj de Lingvoilo. Por pli amplaksaj informoj, vidu la retejon de LanguageTool.

Ni unue rigardu tre simplan gramatikan ŝablonon en la dosiero languagetool/src/rules/eo/grammar.xml:

<rule id="ANSTATAUX_OL" name="anstataŭ + ol (anstataŭ)">
  <pattern>
    <token>anstataŭ</token>
    <token>ol</token>
  </pattern>
  <message>Uzu <suggestion>\1</suggestion> (sen «ol»).</message>
  <example type="incorrect">Li rezignis <marker>anstataŭ ol</marker> lerni la lingvon.</example>
  <example type="correct">Li rezignis anstataŭ lerni la lingvon.</example>
</rule>

La ŝablono de la eraro estas ene de <pattern> … </pattern>

Jen kiel Lingvoilo atentigas, se oni lanĉas Lingvoilon en komanda linio kun erara frazo, kiu kongruas kun la ĉi-supra regulo:

$ echo "Li ludis anstataŭ ol studi." | java -jar languagetool/dist/LanguageTool.jar -c utf-8 -l eo -v 
Expected text language: Esperanto
Working on STDIN...
259 rules activated for language Esperanto
<S> Li[li/R nak np]  ludis[ludi/V tn is]  anstataŭ[anstataŭ/P kak]  ol[ol/_]  studi[studi/V tr i].[</S>]<P/> 
1.) Line 1, column 10, Rule ID: ANSTATAUX_OL[1]
Message: Uzu 'anstataŭ' (sen «ol»).
Suggestion: anstataŭ
Li ludis anstataŭ ol studi. 
         ^^^^^^^^^^^        
Time: 80ms for 1 sentences (12.5 sentences/sec)

<rule id="MALGRAUX_V" name="malgraŭ + verbo">
  <pattern>
    <token>malgraŭ</token>
    <token postag="V .*" postag_regexp="yes"/>
  </pattern>
  <message>Anstataŭ «\1 \2», oni uzas participon kun e-finaĵo, aŭ «kvankam», aŭ «\1 tio, ke + plenan subfrazon».</message>
  <example type="incorrect"><marker>Malgraŭ fali</marker>, li batalis.</example>
  <example type="correct">Malgraŭ tio, ke li falis, li batalis.</example>
  <example type="correct">Kvankam li falfis, li batalis.</example>
</rule>

Lingvoilo atentigas jene pri la eraro:

$ echo "Malgraŭ fali, li batalis." | java -jar languagetool/dist/LanguageTool.jar -c utf-8 -l eo -v 
Expected text language: Esperanto
Working on STDIN...
259 rules activated for language Esperanto
<S> Malgraŭ[malgraŭ/P sak]  fali[fali/V nt i],[,]  li[li/R nak np]  batalis[batali/V nt is].[</S>]<P/> 
1.) Line 1, column 1, Rule ID: MALGRAUX_V[1]
Message: Anstataŭ «Malgraŭ fali», oni uzas participon kun e-finaĵo, aŭ «kvankam», aŭ «Malgraŭ tio, ke + plenan subfrazon».
Malgraŭ fali, li batalis. 
^^^^^^^^^^^^              
Time: 65ms for 1 sentences (15.4 sentences/sec)

Ni nun vidu iom pli malsimplan regulon, kiu montras aliajn eblaĵojn:

<rule id="LITERO_LETERO" name="Litero (Letero)">
  <pattern mark_from="1">
    <token skip="2" inflected="yes" regexp="yes">.*(adres|send|redakt|leg|ricev)i</token>
    <token inflected="yes">litero
      <exception scope="previous" regexp="yes">((mal)?(grand|et)aj?n)|(ĉin|japan)aj?n?</exception></token>
  </pattern>
  <message>Ĉu vi intencis <suggestion><match no="2" regexp_match="(.).(.*)" regexp_replace="$1e$2"/></suggestion> anstataŭ «\2»?</message>
  <example type="incorrect">Mi dissendis la <marker>literon</marker>.</example>
  <example type="correct">Mi dissendis la <marker>leteron</marker>.</example>
  <example type="correct">Mi ne povas legi etajn literojn.</example>
</rule>

Ĉar en tiu regulo tute ne gravas, ĉu la unua vorto estas «sendi», aŭ «sendis», «sendos» (ktp.), pro tio la regulo kongruas kun la norma radiko de la vorto uzante inflected="yes" anstataŭ kun la vorto mem. Rimarku ankaŭ aliajn aferojn en tiu regulo:

• Regula esprimo (.*(adres|send|redakt|leg|ricev)i) povas esti ankaŭ uzata por la vorto (dank’ al regexp="yes").
• Inteligenta substituo en la mesaĝo eblas dank’ al <match …>. Tio ebligas la programon por bone korekti ŝanĝante «litero» en «letero», «literoj» en «leteroj», ktp.
• Uzo de skip="2" signifas, ke povas esti inter 0 kaj 2 aliaj vortoj inter la verbo «adresi/sendi/redakti/legi/ricevi» kaj la vorto litero/literoj/literojn en la kontrolenda teksto.
• Uzo de escepto en ŝablono: la regulo atentigas pri misuzo de la vorto «litero» apud la verbo sendi/skribi (ktp.) krom tiam, kiam la vorto ĝuste antaŭ la vorto «litero» estas io kiel «eta/ĉina/japana» (ktp.) Tiu escepto esta por eviti neverajn erarojn en frazo kiel «Mi ne povas legi etajn literojn.», kie la vorto «litero» sufiĉe verŝajnas sen esti erara. Kompreneble, estas heŭristiko ĉi tie. Plej verŝajne ekzistas frazoj, kie la programo atentigos pri ĝusta frazo. Tamen, estas sufiĉe neverŝajna, kaj oni povas aldoni pliajn esceptojn laŭ bezone por eviti neverajn erarojn.

$ echo "Mi ne ricevis vian literon." | java -jar languagetool/dist/LanguageTool.jar -c utf-8 -l eo -v
Expected text language: Esperanto
Working on STDIN...
259 rules activated for language Esperanto
<S> Mi[mi/R nak np]  ne[ne/_]  ricevis[ricevi/V tr is]  vian[via/A akz np]  literon[litero/O akz np].[</S>]<P/> 
1.) Line 1, column 20, Rule ID: LITERO_LETERO[1]
Message: Ĉu vi intencis 'leteron' anstataŭ «literon»?
Suggestion: leteron
Mi ne ricevis vian literon. 
                   ^^^^^^^  
Time: 72ms for 1 sentences (13.9 sentences/sec)

Vi nun scias preskaŭ ĉion pri Lingvoilo. La metodo de Lingvoilo certe havas limojn, ĉar la programo ne vere analizas la gramatikan strukturon de la frazoj. Tamen, kun sufiĉe da erarŝablonoj, la programo certe fariĝas utila, sen troaj malveraj atentigoj.

fr Une nouvelle version du correcteur grammatical LanguageTool-1.4 est maintenant disponible. La liste des changements est disponible ici.

Mi demandas min, kio estas la estonteco de Japanio nun kun 3 fundoj de reaktoroj. Kio estas la solvo por tio? Entombigo de la reaktoroj ne vere estas solvo, ĉar la poluadoj eniros la grundon, atingos la akvon en la grundo, migros for aliloke en lando, eniros la nutroĉenon, ktp. TEPCO anoncis, ke reaktoroj 1, 2 kaj 3 fondis. Reaktoro 3 enhavas MOX, tio estas ĝi enhavas grandan kvanton de plutonio, kiu estas tre danĝera. Estas eble la plej danĝera substanco, kiu ekzistas. Do estas tre grava evento, mi timas. Fakte, la aliaj reaktoroj ankaŭ enhavas plutonion (produktita en reaktoro), sed malpli ol reaktoro 3.

Ni devas lerni pro tio. La homaro devas uzi malpli da energio, sed malfacilos. Kiel konvinki ĉiujn? Jen utopio eĉ pli granda ol la fina venko. Ĝenas min ekzemple vidi butikojn kun lumoj en iliaj montrofenestroj eĉ vespere, kiam la butikoj estas jam delonge fermitaj. Eblus fari leĝon por igi tion kontraŭleĝa. Ĝenas min vidi restoraciojn kun eksteraj varmiloj por la klientoj kiuj decidas manĝi ekstere eĉ kiam la vetero malvarmas. En Francio, mi memoras legi ke oni varmigas gazonon de stadio de piedpilko, por ke ĝi ne glaciiĝu dum la vintro. Ĝenas min vidi reklamojn kun elektra afiŝilo. Ĉu ne eblas igi tion kontraŭleĝa? Ĝenas min vidi kiel multaj aĉetas novan poŝtelefonilon je pli malpli ĉiuj 2 jaroj, sen pensi, ke tiu freneza konsumado damaĝas la planedon, produktinte, uzante kaj finfine ĵetonte la efemeran produktaĵon. Ni ne vere bezonas novan poŝtelefonilon, nur pro tio, ke ĝi havas pli belan interfacon. La energio bezonas esti iel pli multekosta, por ke ni ekŝparu ĝin.